Dit artikel verscheen in Tijdschrift de Wereldfietser Jaargang 2025 editie 2
Jessica maakt zich zorgen om de gevolgen van de opkomst van de elektrische fiets. Wat doet dat met de wereld? Waar komen de grondstoffen voor de accu’s vandaan en wat gebeurt er als die worden afgedankt?
Ik reis met de fiets – zonder elektrische ondersteuning – en de trein omdat het me past. Duurzaamheid, genieten van het buiten zijn, het sportieve van op eigen kracht bewegen en de relatief lage kosten zijn mijn overwegingen bij deze keuze. Ook het gevoel van onafhankelijkheid spreekt me aan.
Toch kan niemand gemist hebben dat elektrisch ondersteund fietsen de laatste jaren enorm is toegenomen. Mensen die om medische redenen niet meer honderd procent op spierkracht kunnen fietsen of die langere afstanden naar het werk fietsen, kiezen bijvoorbeeld voor een e-bike. Ook voor dagelijks gebruik en voor fietsvakanties worden steeds vaker e-bikes gebruikt.
Schade voor landschappen
Voor de accu’s van onder andere e-bikes is lithium een onmisbare grondstof. In Chili wordt lithium gewonnen uit zoutmeren. Ondergrondse pekelafzettingen worden opgepompt, het water verdampt in grote zoutvijvers en het lithiumcarbonaat blijft achter. Deze lithiumwinning heeft grote gevolgen voor het landschap en de mensen die er leven. Dat werd al in 1999 gesignaleerd door Cristobal Bonelli, zelf Chileen, die er al 25 jaar onderzoek naar doet en is verbonden aan de Universiteit van Amsterdam.
In Australië wordt lithium als erts gewonnen in open mijnen. Je hoeft maar net over de grens richting de Eifel en Keulen te gaan om te zien wat open mijnbouw met een landschap doet. Daar zijn grote kraters ontstaan door het winnen van bruinkool en basalt. De gevolgen van de bruinkoolwinning zijn tot in Nederland te merken. Voor mijnbouw is zoveel water nodig dat het tot een lagere waterstand in de Rijn leidt. Als de mijnen zijn uitgeput, is het plan om ze in grote meren te veranderen. Om die meren te vullen, is de komende decennia nog heel veel water nodig. Het is onzeker of de bedrijven die nu bij de bruinkoolwinning zijn betrokken, dan nog zullen bestaan.
Chili en Australië zijn ver van ons bed, maar de gevolgen van de lithiumwinning zullen ook daar groot zijn. Daar wil ik niet van wegkijken.
Het lithiumzout wordt naar China vervoerd, waar er accu’s van worden gemaakt die in Nederland en andere Europese landen worden gebruikt. Dat transport over grote afstanden zorgt voor extra milieubelasting.
Hergebruik en brandgevaar
En wat als de accu kapot gaat? Kunnen de grondstoffen dan worden hergebruikt? Tot nu toe nog niet, schrijft journalist Mauro Mereu op de website van Change Inc., een platform voor duurzame verandering. De processen voor het recyclen zijn nog in ontwikkeling. Dat betekent dat de accu’s die nu worden afgedankt, moeten wachten tot ze in de toekomst mogelijk kunnen worden hergebruikt. Recyclen lukt alleen als de accu’s netjes worden gescheiden aangeleverd. Dat is ook nog een probleem.
Lithium tussen ander afval geeft een flink risico op brand. Recycling Nederland noemt lithium zelfs ‘het nieuwe asbest’: mensen zouden beter moeten worden geïnformeerd wat de gevaren van lithium zijn en hoe ze er verantwoord mee kunnen omgaan.
En het brandgevaar bij gebruik van je e-bike? De Fietsersbond geeft aan dat het risico niet groot is, maar dat een accu door vallen of oververhitting in brand kan vliegen. Op reis heb je dus misschien een verhoogd risico.
Persoonlijke afwegingen
De afgelopen jaren fietste ik tijdens mijn vakanties ongeveer zeventig kilometer per dag, 350 kilometer per week. Daarmee kwam ik op mooie plekken in Nederland en Duitsland. Daarnaast is de fiets mijn belangrijkste vervoermiddel thuis. Ik ben nu 52 en ook voor mij komt misschien ooit het moment dat honderd procent mens-aangedreven fietsen niet meer haalbaar is. Wat doe ik als ik over tien jaar niet meer dezelfde afstanden kan fietsen en die helling van twaalf procent niet meer op kom? Ga ik dan kortere dagafstanden rijden? In het verleden deed ik dat ook, toen mijn conditie minder goed was. Trapondersteuning was destijds nog niet zo gangbaar als nu en voor mij financieel niet haalbaar.
Zou ik in de toekomst dan toch met elektrische ondersteuning fietsen? Ik weet het nog niet. Ik hoop vooral nog heel lang zonder ondersteuning te fietsen. Maar als het moment komt, wil ik de gevolgen van mijn keuzes voor de aarde en de mensen, dichtbij en ver weg, graag in mijn afwegingen meenemen.
Verder lezen:
- Cristobal Bonelli doet al 25 jaar onderzoek naar de effecten van lithiumwinning en is hoofdonderzoeker voor de website worldsoflithium.eu .
- Het artikel over accubrand van de Fietsersbond is te vinden op de website van de Fietsersbond.